Skip to main content
Aandacht verzacht

Failed back surgery syndrome

Failed back surgery syndrome

Wat is FBSS ?

Met Failed Back Surgery Syndrome (FBSS) worden alle oorzaken van blijvende rugpijn en uitstraling in het been na één of meerdere rugoperaties bedoeld.  Vaak was het doel van de ingreep om pijn in de rug of het been te verminderen.
De impact van FBSS op de levenskwaliteit en functioneren is dan ook veel groter dan bij chronische pijn ten gevolge van andere aandoeningen.

  • Oorzaken

    Er zijn meerdere factoren die een rol spelen bij het risico op het ontwikkelen van FBSS. Dit kunnen factoren zijn die al vóór de operatie aanwezig waren, factoren van de ingreep zelf en factoren na de operatie. Patiëntgebonden factoren zijn bijvoorbeeld roken, diabetes, bewegingsangst. Niet patiëntgebonden factoren zijn bijvoorbeeld het soort operatie en het al dan niet inzetten van oefentherapie achteraf.  

    Een eerste belangrijke factor bij het ontstaan van FBSS is de vorming van littekenweefsel in het geopereerde gebied.  Na elke operatie ontstaat littekenweefsel tijdens de genezing. Wanneer dit littekenweefsel vlakbij een zenuwwortel zit kan het opnieuw druk en beknelling veroorzaken met blijvende pijn in het been tot gevolg.

    Een andere belangrijke factor in het ontstaan van FBSS is de aanwezigheid van myofasciale pijn. Dit is pijn in de kleine rugspieren die tijdens en na de ingreep ontstaat.  De pijn in deze spieren kan versterkt worden doordat bij sommige operaties de natuurlijke kromming in de rug gedeeltelijk verloren gaat (fusie van wervels). Men gaat vaak compenseren door een slechte houding aan te nemen en krijgt pijn door deze slechte houding.

  • Klachten

    De pijn bij FBSS kan zowel in de rug als in de benen optreden. Vaak zit de pijn op dezelfde plaats als voor de operatie, maar soms is tijdens of na de ingreep een nieuwe soort pijn ontstaan.  Naast pijn is bij FBSS vaak sprake van ernstig lichamelijk disfunctioneren en afname van de algemene levenskwaliteit.

  • Diagnose

    Eerst wordt er gekeken of er geen complicaties van de ingreep zijn opgetreden die dringende behandeling vereisen, zoals infectie of verplaatsing van schroeven of ander materiaal in de rug. Bij ernstige pijn of uitvalverschijnselen kunnen beeldvormende onderzoeken worden gedaan of kan bloed afgenomen worden om infectie aan te tonen of uit te sluiten.

    De aard van de pijn en het verloop van de huidige klacht wordt volledig uitgevraagd. Tevens wordt een inschatting gemaakt van de lichamelijke en psychologische factoren die de pijn in stand houden.

    Lichamelijk onderzoek omvat onderzoek van de pijnlijke zone, actief en passief bewegingsonderzoek en neurologisch onderzoek.

    De pijnspecialist kan aanvullende beeldvorming laten verrichten om de juiste plaats van de beknelling te onderzoeken of om een invasieve pijnbehandeling voor te bereiden. Zonodig kan er een bloedafname of ander onderzoek verricht worden.

    Bij twijfel over de oorzaak van de pijn kan ook worden doorverwezen naar andere specialisten (neuroloog, orthopeed).

  • Behandeling

    De behandeling van FBSS vraagt een multidisciplinaire benadering. Vaak is een combinatie van verschillende behandelingen nodig. Er kunnen medicijnen opgestart worden ter ondersteuning. Hierbij kunnen zowel gewone pijnstillers als medicatie tegen zenuwpijn opgestart worden.

    Daarnaast zijn psychologische begeleiding en fysiotherapie belangrijk in de behandeling. Er wordt veel aandacht besteed aan revalidatie door ‘graded activity training’. Hiermee wordt het langzaam opbouwen van kracht bedoeld. Wanneer na een operatie een normaal oefenprogramma te zwaar is kan onder begeleiding van de revalidatiearts een aangepast schema worden voorgesteld.
    Soms kan een meer invasieve pijnbehandeling noodzakelijk zijn zoals injecties of behandeling van een zenuwwortel met pRF of epidurale littekens losmaken (adhesiolyse).  Als zowel conservatieve als invasieve pijnbehandelingen onvoldoende helpen, kan een proefperiode met neurostimulatie overwogen worden.

    Bij het onderzoek naar en behandeling van FBSS kunnen meerdere specialisten betrokken zijn. Veelal zijn dit de orthopeed, neurochirurg, neuroloog en pijnarts. Op indicatie kunnen revalidatiearts, psycholoog en fysiotherapeut hierbij betrokken zijn. Het biopsychosociaal pijnmodel wordt dan doorgenomen.

    Als pijnstiller wordt altijd gestart met paracetamol en ontstekingsremmers. Daarbij eigenlijk altijd ook met middelen tegen zenuwpijn zoals amitriptyline, pregabaline, gabapentine, duloxetine. Dit zijn medicijnen die tegen zenuwpijn kunnen helpen, naast hun oorspronkelijk gebruik tegen epilepsie en depressie. Ook worden vaak morfine-achtige pijnstillers voorgeschreven. Deze moeten zeer voorzichtig worden gebruikt bij rugpijn, omdat bij misbruik verslaving en overdosering kan optreden. Soms worden ze tijdelijk ingezet om de revalidatie en oefentherapie te ondersteunen en kunnen ze daarna weer worden afgebouwd. Bij ernstige rugpijn door FBSS kunnen morfine-achtige pijnstillers zoals morfinepleisters de functie en kwaliteit van leven verbeteren. Vaak wordt dit terecht gecombineerd met fysiotherapie en TENS.

    Mocht dit allemaal niet helpen, dan kan een invasieve pijnbehandeling overwogen worden. U krijgt dan epidurale injecties, behandelingen van een of meerdere zenuwwortels, epidurale adhesiolyse volgens Racz of een epiduroscopie om littekenweefsel in de wervelkolom losser te maken.

    Als dat ook niet helpt komt neurostimulatie in beeld. Dat wordt alleen overwogen als alle andere behandelingen niet meer werken of onvoldoende effect hebben. Ook wanneer medicijnen te veel bijwerkingen geven kan aan neurostimulatie worden gedacht.

    Als het vermoeden bestaat dat de pijn naast lichamelijke klachten ook andere, niet-lichamelijke klachten veroorzaakt, kunnen psycholoog, psychosomatisch fysiotherapeut en revalidatiearts een belangijke rol spelen bij het leren omgaan met de pijnklachten om op die manier te kunnen blijven functioneren. Het biopsychosociaal pijnmodel wordt dan met u besproken.

    Het kan dus voorkomen dat uw klachten gecombineerd behandeld worden door meerdere specialismen.


"Erg fijn dat mijn pijnspecialist samen in een team zit met revalidatiearts en orthopeed om te overleggen over mijn pijn."