CRPS
Of dystrofie
Wat is CRPS ?
Het Complex Regionaal Pijnsyndroom (of kortweg CRPS) is een ernstige en pijnlijke aandoening. CRPS is ook gekend onder de namen dystrofie, ziekte van Südeck en sympathische reflexdystrofie. Zie ook de richtlijn CRPS: https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/complex_regionaal_pijn_syndroom_type_1/diagnostiek_crps-1.html
Oorzaken
Het syndroom treedt op na schade aan een lichaamsdeel veroorzaakt door een operatie of letsel (bijvoorbeeld een breuk gevolgd door gipsimmobilisatie). Typisch zijn de klachten in een bepaald gedeelte van het lichaam, meestal rond het voorafgaande letsel.
We weten niet goed hoe het syndroom ontstaat. Vast staat dat gebrek aan beweging na een letsel door pijn, zwelling of gipsverband een belangrijke rol speelt.
Bij de genezing van een letsel (bijvoorbeeld na een operatie of breuk) treden klachten op zoals pijn en zwelling. Hierdoor wordt het lichaamsdeel minder gebruikt en wordt op die manier de genezing bevorderd. Als het herstel vordert nemen pijn en zwelling af. Hierdoor gaan we weer meer bewegen en wordt het lichaamsdeel weer sterker.
Tijdens de genezing zijn ook andere herstelprocessen aan de gang waar we zelf geen controle over hebben.Deze laatste processen zijn bij CRPS verstoord en het genezingsproces raakt ontregeld. Mogelijk speelt het onwillekeurige zenuwstelsel (symatisch) hierin een belangrijke rol. Men vermoedt dat er een verstoring optreedt in de communicatie tussen de zenuwen en de bloedvaten van het aangetaste gebied. Ook zouden genetische factoren een invloed hebben op het ontstaan van de aandoening. Sommige mensen zouden dus vatbaarder zijn dan andere.
CRPS treedt meestal in één lidmaat op. Het komt drie keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De gemiddelde leeftijd waarop CRPS ontstaat is tussen 45-55 jaar.
De armen en handen zijn het meest aangedaan. Een botbreuk is de meest voorkomende voorafgaande gebeurtenis.Er zijn twee vormen van CRPS.
CRPS type 1 ontstaat na weefselschade (bijvoorbeeld na een ongeval), bij deze vorm is geen sprake van een zenuwletsel. Bij 90% van de gevallen is er sprake van CRPS type 1.
CRPS type 2 ontstaat na aantoonbaar lestel van een zenuw.Klachten
Iemand met CRPS ervaart hevige pijn in het getroffen lichaamsdeel. Meestal gaat het om een brandende, vage en kloppende pijn die niet overgaat. Aanraking van het lichaamsdeel en beweging verergeren de pijn.
CRPS verloopt meestal in verschillende fasen:
Warme fase: deze fase houdt meestal enkele weken tot maanden aan
- Ontstekingsverschijnselen: roodheid, zwelling, warm gevoel
- Haren en nagels groeien soms sneller dan normaal
- Overmatig zweten in het aangetaste gebied
- Branderige pijn die verergert bij bewegen
Koude fase: deze fase kan 3-6 maanden aanhouden
- De pijn wordt heviger en het gebied groter
- De zwelling kan zich verspreiden
- De huid wordt bleker en verschrompelt
- Haaruitval
- Botontkalking
- Gebarsten en afbrekende nagels, klamme en glanzende huid
De stabilisatie fase:
- Ofwel verdwijnt de pijn grotendeels of helemaal
- Sommige mensen blijven klachten houden: blijvend functieverlies door de spierzwakte en gewrichtsverstijving, blijvende pijn
Diagnose
Er is geen specifieke test beschikbaar om de diagnose CRPS met zekerheid te stellen. Hier wordt in het Erasmus Medisch centrum onderzoek naar gedaan.
De diagnose wordt gesteld op basis van de klachten en het lichamelijk onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van een aantal criteria, de zogenaamde “Boedapest criteria”. Bij deze criteria kan je punten scoren per item. Na het optellen van deze punten volgt een totaalscore, die de diagnose CRPS bevestigt ja of nee.
Belangrijk is het om andere diagnoses uit te sluiten:
- Bloedafname om onderliggende infectie of andere aandoeningen uit te sluiten
- Onderzoek van de bloedvaten in het getroffen ledemaat
- Zenuwgeleidingsonderzoeken: aantonen of uitsluiten van zenuwbeschadiging
- Beeldvorming zoals röntgenfoto’s of botscan om fracturen uit te sluiten en te kijken naar eventueel toegenomen activiteit ter hoogte van de betrokken extremiteit.
Indien er bij u gedacht wordt aan CRPS krijgt u altijd op korte termijn een afspraak op de polikliniek op het CRPS-spreekuur.
Behandeling
Bij onderzoek naar en behandeling van CRPS zijn vaak meerdere specialisten betrokken. Vaak zijn dit bij CRPS de fysiotherpie, orthopeed, neuroloog en pijnarts.
De behandeling van pijn bij CRPS is vaak moeilijk. De pijnklachten verbeteren vaak spontaan naarmate de CRPS verbetert. Met medicatie kunnen we vaak slechts gedeeltelijke pijnstilling bereiken.
De pijnklachten reageren slecht op klassieke pijnstillers (paracetamol en/of ontstekingsremmers) en morfine-achtige stoffen. Middelen tegen zenuwpijn kunnen meer effect bereiken. Te denken valt aan amitriptyline, pregabaline, gabapentine, duloxetine.
Dit zijn medicijnen die tegen zenuwpijn kunnen helpen, naast hun oorspronkelijk gebruik tegen epilepsie en depressie. De pijnklachten bij CRPS hebben kenmerken van zenuwpijn. Bij het ontstaan van CRPS spelen zuurstofradicalen waarschijnlijk een belangrijke rol. Vandaar dat het wegvangen van deze radicalen met acetylcysteïne of vit C effect kan hebben bij CRPS.De pijnstillers worden eigenlijk altijd gecombineerd met TENS en/of fysiotherapie. Dit vormt, zeker in het begin van de klachten, de hoeksteen van de behandeling. De betrokken extremiteit moet weer gaan luisteren naar wat de patiënt wil. Bij CRPS leidt de extremiteit een eigen leven en middels gedoseerd en begeleid bewegen is dit te herstellen. We praten hier over exposure-therapie. Binnen het Bravis Pijncentrum is er wekelijks een CRPS-spreekuur in samenwerking met de fysiotherapie.
Ook lokale middelen kunnen helpen tegen de pijn. Dit zijn crèmes die lokale verdoving bevatten, zoals lidocaïne, crèmes die DMSO bevatten (om zuurstofradicalen weg te vangen), crèmes met capsaïcine of een Qutenza behandeling.
Mocht dit allemaal niet helpen, dan valt een lokale injectie, meestal echogeleid, en/of lokale zenuwbehandeling met stroom van zenuwknopen binnen het onwillekeurige (sympatische) zenuwstelsel te overwegen. Als laatste optie bestaat er voor CRPS ruggenmergstimulatie. Per 1-1-2020 valt dit definitief binnen het te vergoeden pakket, zowel van arm als been.
Als het vermoeden bestaat dat de pijn naast lichamelijke klachten ook andere, niet-lichamelijke klachten veroorzaakt, kunnen psycholoog, psychosomatisch fysiotherapeut en revalidatiearts geconsulteerd worden om mee te beoordelen hoe het functioneren, ondanks de pijnklachten, zo optimaal mogelijk kan blijven. Het biopsychosociaal pijnmodel zal dan met u worden besproken.
Dé behandeling bestaat dus niet. Vaak is een combinatie van verschillende behandelingen noodzakelijk. Het vroegtijdig starten van de behandeling bij CRPS is wel van cruciaal belang.
Na een letsel aan een extremiteit is het belangrijk om tijdens de herstelfase op een juiste manier te bewegen. Oefentherapie van het lidmaat is de hoeksteen van elk revalidatieproces. Beweging verkleint de kans op het ontstaan van CRPS na een verwonding en is ook van groot belang voor het herstel van CRPS.
Een multidisciplinaire behandeling met fysiotherapie, psychologische begeleiding en bewegingstherapie heeft de voorkeur. Eventueel in combinatie met wat medicatie omdat beweging en oefentherapie vaak worden gehinderd door de hevige pijn. Medicatie en andere lichamelijke behandelingen kunnen ter ondersteuning zijn van het fysiotherapie- en revalidatietraject.